راهنماى جامع خرید لامپ
چگونه لامپ انتخاب کنیم
استانداردهاى جدید دنیاى نورپردازى تغییرات زیادى به خود دیده و خرید لامپ هم متاثر از همین تغییرات شده است. در اینجا تمام اطلاعات لازم براى به روز رسانى شما را مى آوریم.
درسال ۲۰۰۷ با تصویب کنگره آمریکا روزهاى
استفاده از لامپ هاى رشته اى (incandescent) به صورت رسمى به سر آمد.
قانونى که تصویب شد استانداردهاى جدیدى در زمینه روشنایى پایه گذارى کرد که نوید استفاده از لامپ هاى سبزتر، بادوام تر و کم هزینه تر را می داد.
این قانون، لامپ هاى ۷۵ و ۱۰۰ وات را ازدور خارج کرد تا در سال ٢٠١۴ لامپ هاى ۴٠ و ۶٠ وات هم از چرخه تولید و بازرگانى خارج شدند.
در ایران هم در راستاى سیاست هاى دولت در زمینه اصلاح الگوى مصرف و افزایش
بهره ورى انرژى در سال ٩۵، واردات و فروش لامپ هاى رشته اى بالاتر از ۴٠
وات ممنوع مى باشد.
بخواهید یا نخواهید الان در زمانه اى قرار داریم که جایگزین کردن لامپ هاى سوخته یا فرسوده دیگر کار ساده اى نیست و انتخاب مانند گذشته نیست. با تمام انتخاب هاى پیش روى، پیدا کردن لامپ مناسب کار چندان راحتی نیست. لامپ هاى جدیدى که عمر ٢٠ ساله را تبلیغ مى کنند و هزاران تومان به صرفه جویى در مصرف برق کمک مى کنند ممکن است در تئورى وسوسه کننده باشند، اما با تمام این ادعا ها چطور مى توان انتخابى مناسب داشت؟ چگونه مى توان فهمید که لامپ جدید، روشنایى کافى دارد یا خیر؟ و یا شاید هنوز به قدر کافى براى تعویض لامپ هاى رشته اى خود متقاعد نشده باشیم.
نگران نباشید، چون راهنمایى در نظر گرفته ایم که اطلاعات کافى براى خرید را در اختیارتان قرار مى دهد.
چه نوع لامپ هایى براى انتخاب موجودند؟
با لامپ هاى رشته اى در حدود ١٣۵ سال آشنا هستیم، اما این زمان به سر رسیده است. این روزها انواع جدیدى از لامپ را پیش رو داریم که باید با آنها آشنا شویم، که اولین قدم در خرید لامپ است.
اِل ای دی – LED
متوسط قیمت: ٣,٠٠٠-١٠٠,٠٠٠ تومان
متوسط توان مصرفى: ۴ وات تا ٢٢ وات
متوسط عمر مفید مورد انتظار: ٢٠,٠٠٠ ساعت
دیود هاى نور پخش‌کن یا LED ها، ستاره این روزهاى لامپ ها هستند. وقتى led روشن میشود، الکترون ها و حفره هاى الکترونى
با هم تجمیع میشوند (نگران نباشید چون من هم مفهوم حفره را در اینجا
کاملاً درک نکردم!)، که انرژى حاصل شده از این اتفاق به صورت فوتون یا نور آزاد میشود.
LED هاى معمولى تنها بخش کوچکى
از توان مورد نیاز روشن کردن لامپ هاى رشته اى را نیاز دارند و این موضوع
به تنهایى در دراز مدت لامپ هاى led را مقرون و بصرفه مى کند.
یک لامپ LED ١٢ وات که مقدار ٨٠٠ لومن نور دارد (لومن واحد روشنایى یک
منبع نورى است که در مورد آن توضیح خواهم داد) اگر به مدت ٩ ساعت در روز
روشن باشد، و قیمت ۴٨ تومان متوسط مصرف خانگى به ازاى هر کیلو وات ساعت را
در نظر بگیریم، تقریباً ٢,٠٠٠ تومان درسال به قبض برق شما اضافه می کند. در
صورتیکه با همین شرایط قیمتى و زمانى، یک لامپ ۶٠ وات رشته اى با روشنایى
٨٨٠ لومن هزینه ١٠,٠٠٠ تومان در سال را برایتان به ارمغان مى آورد.
اگر این عدد را در تعداد کل لامپ هاى منزلتان ضرب کنید، یک پس انداز بلند مدت را پیش رویتان مشاهده می کنید.
همچنین انتظار عمرِ ده ها هزار ساعتى از LED داریم و این مساوى قرن هاست و
قابل مقایسه با عمر حدود یک ساله لامپ هاى رشته اى نیست. و به همین سادگى
دلیل گرایش مردم به سمت این لامپ ها را متوجه می شویم.
با احتساب قیمت ١٠,٠٠٠ تومانى براى یک لامپ ١٢ وات LED متوجه می شویم که
قیمت این لامپ ظرف مدت تقریباً یک سال با هزینه برق مصرفى برابرى کرده و به
جیبتان باز مى گردد. بماند که بعد از این مدت تا انتهاى عمر لامپ، تماماً
پس اندازمى شود.
واقعاً، چند دهه عمر می کنند؟!
بله،واقعاً! طبق اعلام موسسه Energy Star و جامعه مهندسى روشنایى IES،
موسسه اى که روند تست لامپ هاى LED را پایه گذارى کرده است. بیشتر این
لامپ ها تنها مدت چند سال است که به صورت تجارى عرضه شده اند، که این مدت
به هیچ وجه گواه این ادعا نیست، اما خوشبختانه فاکتورهاى دیگرى را در تست
محصولات led داریم که بتوانیم عمیق تر به موضوع بپردازیم.
اول اینکه، لامپ هاى LED نمى سوزند، البته به آن صورت که
لامپ هاى رشته اى می سوزند. به جاى آن به مرور زمان نورشان کاهش پیدا مى
کند. تستى که IES براى محاسبه طول عمر لامپ ها استفاده مى کند و به تست LM80
معروف است، عمر LED را تا لحظه اى که نورش به طور محسوسى کاهش یابد حساب
مى کند. براى این کار مهندسان لامپ را به مدت ٨ ماه مطالعه مى کنند تا نرخ
کم شدن نور را به دست آورند. این لحظه زمانیست که نور لامپ تا ٧٠٪ مقدار اولیه کاهش یافته است و به لحظه L70
مشهور است. L70 مبناى استاندارد این لامپ هاست. اگر لامپى ادعاى عمر
۲۵,۰۰۰ ساعتى دارد این به معناى رسیدن عمر آن تا به٧٠٪ مقدار اولیه است.
البته این برداشت که لامپ هاى LED خراب نمى شوند کاملاً
غلط است، چون آنها هم مانند هر وسیله دیگرى که از اجزاى کوچک و آسیب پذیر
الکترونیکى ساخته شده است امکان خراب شدن دارند. اما تولید روزمره لامپ هاى
با عمر مفید بالاتر و گارانتى بیشتر، بهبود کیفیت را نوید مى دهد. هم
اکنون شرکت هایى مانند GE و Cree گارانتى ١٠ ساله براى رده قیمتى ٢٠ دلارى لامپ هاى خود مى دهند. مصرف کنندگانى با دید بلند مدت، سراغ اینگونه لامپ ها مى روند.
کم مصرف – CFL
متوسط قیمت: ۵,٠٠٠-١٠٠,٠٠٠ تومان
متوسط توان مصرفى: ٩ وات تا ۵٢ وات
متوسط عمر مفید مورد انتظار: ١٠,٠٠٠ ساعت
قبل از معرفى لامپ هاى LED، لامپ هاى فلورسنت فشرده (CFL)
به عنوان فرزند خلف لامپ هاى رشته اى شناخته مى شدند. با احاطه بر این
موضوع که این لامپ ها بین یک پنجم تا یک سوم لامپ هاى رشته اى مصرف دارند و
به طور متوسط در تمام طول عمرشان یک تا پنج برابر هزینه خود را مى
پردازند، افراد زیادى نسبت به تعویض این لامپ ها با لامپ هاى رشته اى تمایل
نشان ندادند. عده اى نور سرد و بى کیفیت این لامپ ها را حریفى براى نور
گرم و زرد رنگ لامپ هاى رشته اى نمی دانستند. عده اى دیگر کاهش عمر آنها به
واسطه روشن و خاموش شدن متناوب را مد نظر قرار دادند و تعدادى هم به عدم
امکان تنظیم نور (Dimming ability) اشاره داشتند و همچنین وقفه زمانى یک یا
دو ثانیه اى تا روشن شدن کامل هم از دلایل این عدم اقبال عمومى مطرح می
شود.
اما نگران نباشید، خبر خوب این است که تکنولوژى CFL بسیار
پیشرفت کرده است و دیگر خبرى از محدودیت هاى گذشته نیست. امروزه تنوع رنگ
زیادى داریم که رنگِ زردِ پایینِ طیفِ کلوین را هم شامل مى شود. همچنین
قابلیت تنظیم مقدار روشنایى یا همان دیم شدن هم به برخى از آنها اضافه شده
است. و بهتر از همه لامپ هاى که لحظه اى و بدون تاخیر روشن مى شوند هم وجود
دارند.
و اما خبر بد اینکه عمر متوسط آنها همچنان با خاموش و روشن کردن متناوب
کوتاه مى شود. به همین علت این لامپ ها براى استفاده در جاهایى که نیاز به
روشنایى مداوم دارند، مناسب ترند. به علاوه اینکه اکثر CFL ها مناسب براى فضاى بیرون ساختمان نیستند و در دماهاى پایین روشن نمى شوند. البته قابل ذکر است که مى توان لامپ هاى کاتد سرد CFL اى یافت که در دماهایى به سردى ۲۳- درجه سانتیگراد هم روشن میشوند.
آیا لامپ هاى CFL خطرناکند؟
همانند تمام لامپ هاى فلورسنت یا همان مهتابى ، لامپ هاى CFL
هم اثراتى از جیوه در خود نهفته اند -معمولاً ٣ تا ۵ میلى گرم – بعضى هم
مقدار کمترى دارند. این مسئله، پتانسیل آلودگى محیطى، در هنگام دفع زباله
حاصل از آن ها را ایجاد مى کند که به همین علت بحث هایى در مورد از دور
خارج کردن این لامپ ها به وجود آمد (که البته اگر صادقانه بگوییم این مطلب
قبل از عرضه لامپ هاى LED مطرح شد)
مقدار جیوه یافت شده در یک حباب CFL کمتر از یک درصد جیوه درون یک دماسنج
قدیمى است. حتى در این مقدار اندک هم تماس مستقیم با جیوه مى تواند صدمات
جبران ناپذیرى به مغز، شش ها و کلیه ها وارد کند. ناگفته نماند که اگر لامپ
CFL آشپزخانه شما شکست احتیاجى به وحشت کردن نیست. تنها پنجره ها را به
مدت ١٠ دقیقه باز بگذارید و بعد از آن شیشه و غبار حاصله را در پلاستیک در
بسته قرار دهید و به زباله دان انتقال دهید. البته اگر لامپ هاى شکسته خود
را به مراکز تفکیک زباله تحویل دهید کمک شایانى هم به محیط زیست خواهید
کرد.
لامپ هاى رشته اى یا همان معمولى خودمان
(Incandescent)
متوسط قیمت: ١,٠٠٠ تا ٣٠,٠٠٠ تومان
متوسط توان مصرفى: ۴٠ تا ١۵٠ وات
توسط عمر مفید مورد انتظار: ١٠,٠٠ ساعت
وقتى به شما مى گویم یک لامپ را تصور کنید، اطمینان دارم که تصویر یک لامپ رشته اى در ذهنتان خطور مى کند. این لامپ کلاسیک توماس ادیسون است: یک رشته تنگستن که در یک پوشش حبابى محبوس شده است. جریان الکتریسیته، رشته ى فلزى را تا دمایى گرم میکند که بدرخشد و به همین سادگى لامپ روشن میشود.
آیا لامپ هاى رشته اى ممنوع شده اند؟
خیر، EISA چیزى را ممنوع
نمى کند. تنها استانداردها را بالا مى برد، مخصوصاً حداقلِ قابلِ قبولِ
نسبت لومن(روشنایى) به ازاى هر وات(الکتریسیته). لامپ هاى رشته اى ممنوع
نشده اند، بلکه شرکت هاى سازنده شان تنها مجبور به بالاتر بردن بازده نورى
یا همان کیفیت نورشان شده اند. همچنین لامپ هاى مورد استفاده در وسایل برقى
مانند هود و یخچال و برخى کاربردهاى صنعتى هنوز هم رشته اى هستند. پس
نگران نباشید چون این لامپ ها به این زودى جایى نمى روند.
این مطلب صحیح است که لامپ هاى رشته اى سنتى توان رقابتى با انواع جدیدتر
لامپ ها را ندارند ولى انواع غیر سنتى این لامپ ها جایشان را گرفته اند.
برخى تولیدکنندگان چالش را قبول کرده و لامپ هاى رشته اى با بازدهى بالا که
توان رقابت با استانداردهاى جدید دارند را ساخته اند تا همچنان در انتخاب
هاى شما براى یک لامپ امروزى بگنجند.
هالوژن ها (Halogens)
قیمت متوسط:٢,٠٠٠ تا ۵٠,٠٠٠تومان
توان متوسط مصرفى: ٢٩ تا ٧٢ وات
متوسط عمر مصرفى: ١,٠٠٠ ساعت
لامپ هالوژن همان لامپ رشته ایست با
مقدارى گاز هالوژن محبوس در حباب شیشه اى. این گاز به بازگشت گاز سوخته شده
حاصل از تنگستن به این رشته نورى کمک کرده و تا حدودى نور موثرترى ایجاد
مى کند. برخلاف گاز خروجى از لامپ هاى CFL، این گاز در طبقه بندى زباله خطرناک قرار نمى گیرد.
به دلیل شباهت زیاد هالوژن ها به لامپ هاى رشته اى -چه در ظاهر و چه در
قیمت – این لامپ ها انتخاب مناسبى براى مشکل پسندانى که هنوز با انواع CFL و LED کنار نیامده اند است.
به دنبال چه اطلاعاتى باشیم و کجا؟
می خواهید اطمینان یابید که از زندگى با
هر لامپى که مى خرید لذت ببرید، به خصوص اگر لامپى با عمر طولانى مى خرید
که قرار است سال ها با آن زندگى کنید ؟ خوشبختانه تولید کنندگان ملزم به
درج اطلاعاتى در مورد لامپ هایشان بر روى بسته بندیشان شده اند، درست
همانند مواد غذایى که اطلاعات مربوط به تغذیه بر روی آن ها درج شده است.
این اطلاعات شامل همه چیز از جمله هزینه مصرف سالیانه تا مواردى گنگ تر
مانند دماى رنگ نور و لومن است.اگر مى خواهید هوشمندانه خرید کنید، ادامه
این مطلب به درک این واژه ها کمک زیادى مى کند، پس با ما همراه باشید.
لومن (Lumen)
اگر در دنیاى امروز قصد خرید لامپى را
بکنید، بدون دانستن معناى این واژه، در اتاق تاریکى قدم مى گذارید. تعریف
واقعى یک مقدار پیچیده و شامل چیزهایى مانند استرادیان (Stradians) و کاندلا (Candela) است. نترسید چون تنها چیزى که احتیاج به دانستن آن دارید این است که لومن واحد روشنایى یا درخشش است. هرچه لومن یک لامپ بیشتر باشد، نور بیشترى منتشر مى کند.حال ببینیم این اطلاعات چگونه کمکمان می کند؟
با یک مثال توضیح می دهم. اگر به یک لامپ CFL یا LED
نگاه کنیم با عبارت “جایگزین- Replacement” یک وات مشخص از لامپ هاى رشته
اى مواجه مى شویم. شاید کلمه “مشابه – Equivalent” را هم ببینید.
توجه به این عبارات مى تواند مشکل ساز باشد، از این جهت که ممکن است لامپى
بیش از حد روشن یا کم نور تر از حد انتظار بخرید و این دقیقاً جاییست که
دانستن مفهوم لومن به کمکتان مى آید. با نوشتن مقدار لومن
بر روى هر لامپ، یک مبناى مقایسه ثابت در اختیار شما قرار مى گیرد تا
بتوانید دو لامپ را با هم مقایسه کنید و روشنایى مورد نیازتان را داشته
باشید.
همیشه با ارقام کار کنید:
جایگزین ۴۰w:حداقل ۴۵۰ لومن
جایگزین ۶۰w:حداقل ۸۰۰ لومن
جایگزین ۷۵w:حداقل ۱۱۰۰ لومن
جایگزین ۱۰۰w:حداقل ۱۶۰۰ لومن
دماى رنگ نور(Color Temperature)
بعد از لومن مفهوم بعدى که کمکتان مى کند دماى رنگ نور
است، که در مقیاس کلوین محاسبه مى شود. این عدد برخلاف ظاهرش واحد اندازه
گیرى دما نیست بلکه مقیاس رنگ نورى است که یک منبع نورى تولید مى کند، که
مقدار کم آن رنگ زرد و هرچه بیشتر مى شود نور آبى تر مى شود و در وسط رنگ
نور سفید را شاهد هستیم. راه ساده به خاطر سپردن این موضوع به وسیله مشابهت
آن با شعله آتش است که در دماهاى پایینش رنگ زرد و هرچه دمایش بیشتر مى
شود رنگ نورش آبى تر مى شود.
به صورت کلى لامپ رشته اى با نور زردش در ابتداى مقیاس قرار گرفته در حالیکه CFL ها و LED
ها به رده بالاتر طیف رنگى تعلق دارند. این موضوع سرمنشأ ایرادها به منابع
نورى جدید شده است، زیرا اکثر مردم نورهاى گرم، آشنا و با دماى پایین لامپ
هاى رشته اى را ترجیح مى دهند، و تولید کنندگان این صداى مردم را شنیده
اند و قفسه مغازه ها را مملو از لامپ هاى با نور زرد LED و CFL کرده اند. اگر باور نمى کنید به دو چراغ کاغذى در عکس نگاه کنید چون در هر دو مورد از لامپ CFL که یک شرکت آن را تولید کرده استفاده شده است.
امروزه خریداران لامپ ها انتخاب هاى زیادى از رنگ ها براى پر کردن سبد خریدشان دارند و تولید کنندگان هم به طور هوشمندانه اى اقدام به رنگ کردن بسته بندى ها در محصولاتشان کرده اند تا انتخاب را ساده تر کنند. آبى براى لامپ هایى با دماى رنگ نور بالا، زرد براى دماى پایین و سفید براى حد وسط این دو رنگ. با علم به این موضوع افسانه خروج گرماى خانه ها با کنار گذاشتن لامپ هاى رشته اى دیگر واقعیت نخواهد داشت.
فهرست ارائه رنگ ها(CRI)
اگر در جایى غیر از خانه، مثلاً یک کلوپ شبانه زندگى نمى کنید، به احتمال فراوان مى خواهید رنگ هاى فضاى زندگیتان به صورت سنتى خود باشد. اینجاست که این فهرست یا همان CRI به دردتان مى خورد. CRI امتیازى از ١ تا ١٠٠ است که توانایى انتشار رنگ هاى دقیق را معین مى کند.براى درک بهتر مثالى از یک مسابقه فوتبال می زنیم که در طول روز نور خورشید امتیاز ۱۰۰ را مى گیرد چون رنگ ها را به صورت واقعى نمایش مى دهد، حال فرض کنید مسابقه در کلوپ شبانه برگزار شود، دیگر تمایز رنگ لباس تیم ها قابل تشخیص نیست. البته تولید کنندگان الزامى به درج این عدد ندارند ولى خیلى هایشان به هرحال این کار را انجام می دهند.
نکته دیگر این است که CRI آنچنان کارامد نیست که دلیل آن وجود ذهن بى حس کننده یا mind-numbing است. (که در صورت کنجکاوى بیش از حد یا مازوخیسم میتوانید خودتان در مورد آن مطالعه کنید!) خلاصه بگوییم CRI تنها در مواردى کاربرد دارد که در مورد لامپ هایى با نور میانى صحبت مى کنیم، که عبارت سفید یا نور طبیعى روى آن ها حک شده باشد. در این مورد CRI معیار انتخاب یک لامپ خوب از یک لامپ بهتر است.
در کل هر لامپى با امتیاز ۸۰ براى خانه شما مناسب است ولى لامپ هاى با
امتیاز بالاى ۹۰ زیاد شده اند که از قیمت مناسبى هم برخوردارند. از جمله
لامپ BR30 floodlight LED از شرکت GE و یا حتى لامپى از IKEA
با قیمت ۵ دلار. اگر ارائه رنگ دقیق مد نظر شماست به سراغ این عدد بروید
ولى اگر دنبال نور آبى یا زرد هستید روى آن یک خط قرمز بکشید.
